Τι είναι η Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή (ΕΣΔ);

Ως Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή (ΕΣΔ) [Seasonal Affective Disorder (SAD)] χαρακτηρίζεται η πτώση της διάθεσης, συνοδευόμενη από συμπτώματα κατάθλιψης, που προκαλείται από τις αλλαγές που φέρει η διαδοχή μιας εποχής από μία άλλη. Είναι ευρέως γνωστή ως «Εποχική Κατάθλιψη» και οι περισσότεροι άνθρωποι εμφανίζουν συμπτώματα εποχικής κατάθλιψης κατά την έναρξη ή εν μέσω της χειμερινής περιόδου που η θερμοκρασία πέφτει και η διάρκεια της μέρας και επομένως του φυσικού φωτός μειώνεται αισθητά. Ωστόσο, μερικοί βιώνουν μια σπάνια μορφή ΕΣΔ που ονομάζεται «καλοκαιρινή κατάθλιψη» και εκδηλώνεται τους καλοκαιρινούς μήνες. Τα συμπτώματα ΕΣΔ εμφανίζονται άλλοτε σε μικρότερο και άλλοτε σε μεγαλύτερο βαθμό, επηρεάζοντας τα συναισθήματα, τον τρόπο σκέψης και συνεπώς την ποιότητα ζωής των ατόμων που τα εμφανίζουν.

Πόσο συχνή είναι η Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή (ΕΣΔ);

Συνήθως κάνει την εμφάνισή της στη νεαρή ηλικία, λίγο πριν την ενηλικίωση και πλήττει κυρίως άτομα 18-30 ετών. Σύμφωνα με επιδημιολογικά στοιχεία επηρεάζει τις γυναίκες με ποσοστό επικράτησης 75% έναντι των ανδρών και έχει φανεί ότι από το σύνολο των ανθρώπων με εποχική συναισθηματική διαταραχή, μόνο το 10% με 20% εμφανίζουν ήπια συμπτώματα!

Ποιος ενέχει κίνδυνο για Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή (ΕΣΔ);

Υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης Εποχικής Συναισθηματικής Διαταραχής (ΕΣΔ), διατρέχουν άτομα που:

• Έχουν εμφανίσει κάποια άλλη διαταραχή της διάθεσης, όπως μείζονα καταθλιπτική διαταραχή ή διπολική διαταραχή.
• Έχουν συγγενείς με άλλες ψυχικές παθήσεις, όπως κατάθλιψη ή σχιζοφρένεια.
• Ζουν σε χώρες με σπάνια ή λιγοστή ηλιοφάνεια.
• Ζουν σε μεγάλα γεωγραφικά πλάτη (βορειότερα του ισημερινού), όπως η Αλάσκα ή η Νέα Αγγλία.

Ποια είναι τα αίτια εμφάνισης της εποχικής συναισθηματικής διαταραχής (ΕΣΔ);

Αν και οι ερευνητές δεν γνωρίζουν τα ακριβή αίτια πρόκλησης εποχικής κατάθλιψης, φαίνεται ότι η μειωμένη έκθεση στην  ηλιακή ακτινοβολία, σε συνδυασμό με την προδιάθεση και τις αρνητικές σκέψεις αποτελούν τη βάση ανάπτυξης θεωριών ως προς την αιτιολογία πρόκλησης της διαταραχής.

Οι θεωρίες προτείνουν:

• Διατάραξη βιολογικού ρολογιού: Όταν κάποιος εκτεθεί λιγότερο στο ηλιακό φως, διαταράσσεται ο κιρκάδιος ρυθμός του οργανισμού του με αποτέλεσμα να μετατοπίζεται το βιολογικό του ρολόι. Αυτό το εσωτερικό ρολόι ρυθμίζει τη διάθεση, τον ύπνο και την παραγωγή ορμονών. Η απορρύθμισή του συνεπάγεται σύγχυση των συναισθημάτων και εμφάνιση συμπτωμάτων κατάθλιψης.
• Χημική ανισορροπία εγκεφάλου: Οι χημικές ουσίες που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές είναι υπεύθυνες για την επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων. Αυτές οι χημικές ουσίες περιλαμβάνουν τη σεροτονίνη, γνωστή ως ορμόνη της χαράς. Τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης φαίνεται ότι αυξάνουν τον κίνδυνο για εμφάνιση ΕΣΔ. Δεδομένου ότι το ηλιακό φως βοηθά στη ρύθμιση της σεροτονίνης, η έλλειψη του “χειμερινού ήλιου” επιδεινώνει την κατάσταση, οδηγώντας σε αλλαγές στη διάθεση του ατόμου.
• Έλλειψη βιταμίνης D: Γνωρίζοντας ότι το ηλιακό φως συμβάλλει στην παραγωγή βιταμίνης D, η μειωμένη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να οδηγήσει σε ανεπάρκεια βιταμίνης D, η οποία με τη σειρά της οδηγεί σε μειωμένη παραγωγή σεροτονίνης επηρεάζοντας τη διάθεση.
• Αύξηση μελατονίνης: Η μελατονίνη είναι μια χημική ουσία που επηρεάζει τον ύπνο. Η μειωμένη διάθεση ηλιακού φωτός μπορεί να διεγείρει την υπερπαραγωγή μελατονίνης, προκαλώντας νωθρότητα και υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας.
• Προϋπάρχοντα ψυχολογικά προβλήματα. 

Συχνά άτομα με ήδη διαγνωσμένη ψυχική διαταραχή όπως:

 -αγχώδη διαταραχή,

 -σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής & υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ),

-διατροφική διαταραχή,

-διαταραχή πανικού κ.ά.,

τείνουν να εμφανίζουν συχνά συμπτώματα κατάθλιψης που συσχετίζονται με την αλλαγή της εποχής.

Ποια είναι τα συμπτώματα της Εποχιακής Συναισθηματικής Διαταραχής (ΕΣΔ);

Η ΕΣΔ είναι περισσότερο ένας τύπος κατάθλιψης, παρά μια ξεχωριστή ψυχική διαταραχή.

Έτσι, οι άνθρωποι που έχουν εποχική συναισθηματική διαταραχή μπορεί να παρουσιάζουν γενικότερα συμπτώματα κατάθλιψης. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, η χειμερινή μελαγχολία μπορεί να έχει τα εξής συμπτώματα:

• Πεσμένη διάθεση, θλίψη, αρνητισμός
• Αίσθημα άγχους ή αγωνίας
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση (αισθήματα απελπισίας ή απαξίωσης)
• Καταβολή δυνάμεων (ακραία κόπωση και έλλειψη ενέργειας)
• Αδυναμία συγκέντρωσης
• Αναποφασιστικότητα
• Αισθήματα απόγνωσης, ενοχής και αβεβαιότητας
• Υπνηλία και δυσκολία κατά την ώρα αφύπνισης
• Ναυτία μετά το ξύπνημα
• Πεσμένη λίμπιντο
• Μειωμένο ενδιαφέρον για τις συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες (αποχή από κοινωνικές δραστηριότητες)
• Έντονη επιθυμία κατανάλωσης ανθυγιεινών τροφών
• Σκέψεις θανάτου ή ακόμα και αυτοκτονίας

Από την άλλη, αυτοί που εμφανίζουν ΕΣΔ τους καλοκαιρινούς μήνες, μπορεί να βιώσουν:

• διέγερση & ανησυχία
• άγχος
• μειωμένη όρεξη και απώλεια βάρους
• επεισόδια βίαιης συμπεριφοράς

Πώς γίνεται η διάγνωση της εποχικής συναισθηματικής διαταραχής (ΕΣΔ);

Η Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή μπορεί να είναι ένα φυσικό, παροδικό πρόβλημα, παρ’ όλα αυτά μπορεί να είναι μέρος ενός πιο σύνθετου ζητήματος ψυχικής υγείας. Γι’ αυτόν τον λόγο, είναι καλό κανείς να εμπιστεύεται κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας για την διάγνωση-διαχείριση οποιουδήποτε ψυχολογικού προβλήματος και να μην καταλήγει αυθαίρετα σε συμπεράσματα και αυτοδιαγνώσεις.

Τα κριτήρια διάγνωσης συνοψίζονται στα παρακάτω:

• συμπτώματα μείζονος κατάθλιψης
• καταθλιπτικά επεισόδια που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων εποχών για τουλάχιστον δύο συναπτά έτη
• καταθλιπτικά επεισόδια που συμβαίνουν συχνότερα κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης περιόδου σε σχέση με το υπόλοιπο έτος.

Πώς αντιμετωπίζεται εποχική συναισθηματική διαταραχή (ΕΣΔ);

Είναι στην κρίση του ειδικού υγείας της εμπιστοσύνης σας να επιλέξει την κατάλληλη για εσάς μέθοδο θεραπείας ή και συνδυασμό θεραπειών. Συνήθεις θεραπείες είναι οι:

• Γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (CBT): Αποτελεί έναν τύπο προφορικής θεραπείας που ονομάζεται Cognitive Behavioral Therapy και έχει φανεί να θεραπεύει αποτελεσματικά τα συμπτώματα της ΕΣΔ. Έρευνες έχουν δείξει ότι η CBT αποδίδει τα μεγαλύτερης διάρκειας αποτελέσματα από οποιασδήποτε άλλη θεραπευτική προσέγγιση.
• Φωτοθεραπεία: Η θεραπεία με έντονο φως, χρησιμοποιώντας μια ειδική λάμπα, που έχει φανεί να επιδρά ευεργετικά στα συμπτώματα της ΕΣΔ.
• Αντικαταθλιπτική αγωγή: Μερικές φορές, η λήψη αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, με τη σύσταση ειδικού υγείας, είτε ως μονοθεραπεία είτε συνδυαστικά, μπορεί να αποτελέσει άμεσο τρόπο μείωσης των συμπτωμάτων, χωρίς όμως να προσφέρει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα ή λύση του προβλήματος.
• Αύξηση χρόνου παραμονής σε εξωτερικούς χώρους: Η αύξηση του ηλιακού φωτός μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά στη βελτίωση των συμπτωμάτων.
• Αύξησης πρόσληψης βιταμίνης D: Μέσω αύξησης της διαιτητικής πρόσληψης της βιταμίνης. Τα συμπληρώματα βιταμίνης D μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στη βελτίωση των συμπτωμάτων.

Πως μπορεί να προληφθεί η εποχική συναισθηματική διαταραχή (ΕΣΔ);

Τα συμπτώματα ΕΣΔ, συνήθως περνούν αρχικά απαρατήρητα, ενώ είναι πιθανό να κάνουν την εμφάνισή τους κάθε χρόνο. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους κάποιος μπορεί να προλαμβάνει τα συμπτώματά της ή ακόμα και να τα αναγνωρίσει, ώστε να τα διαχειριστεί έγκαιρα.

Βγείτε έξω: Φροντίστε να περνάτε χρόνο έξω από το σπίτι καθημερινά, ακόμα και όταν έχει συννεφιά. Το φως της ημέρας και ο καθαρός αέρας μπορεί να σας βοηθήσει να αισθανθείτε καλύτερα. Αφήστε τις κουρτίνες σας ανοιχτές, ώστε το φως της ημέρας να εισέρχεται άφθονο στο σπίτι ή το γραφείο σας.

Ακολουθείστε μια καλά ισορροπημένη διατροφή: Μια υγιεινή διατροφή με επάρκεια θρεπτικών συστατικών και άφθονο νερό, μπορεί να σας δώσει την ενέργεια που χρειάζεστε. Σε πολλές περιπτώσεις, η λήψη ειδικών συμπληρωμάτων διατροφής θεωρείται αναγκαία για την καλύτερη διαχείριση συμπτωμάτων κατάθλιψης.

Άσκηση: Προσπαθήστε να αφιερώνετε στον εαυτό σας έστω και 30 λεπτά άσκησης, περίπου τρεις φορές την εβδομάδα.

Κοινωνικές συναναστροφές: Αποφύγετε την απομόνωση. Συναναστραφείτε με τον  κοινωνικό σας περίγυρο και διατηρήστε τις τακτικές δραστηριότητές σας. Μπορούν να σας παρέχουν υποστήριξη και να βελτιώσουν σημαντικά την πεσμένη διάθεσή σας.

Αναζήτηση υποστήριξης: Απευθυνθείτε σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας ειδικό στην εφαρμογή της CBT θεραπείας, ο οποίος θα σας κατευθύνει και θα σας συμβουλέψει κατάλληλα.

Αποφύγετε αλκοόλ και ναρκωτικές ουσίες: Η κατανάλωση αλκοόλ και η χρήση ουσιών επιδεινώνουν κατά πολύ τα συμπτώματα, ενώ έχει φανεί ότι αλληλεπιδρούν αρνητικά με αντικαταθλιπτικά.

H OLONEA διαθέτει συμπληρώματα διατροφής, ειδικά σχεδιασμένα για τη βελτίωση της διάθεσης και την ενίσχυση της ψυχικής ισορροπίας.

Το rhodiotil® MOOD UP είναι συνδυαστικό συμπλήρωμα διατροφής εκχυλίσματος Rhodiola rosea, βιταμινών του συμπλέγματος B (Β₁, Β₆ & Β₁₂), βιταμίνης D₃ και μαγνησίου. Η δραστική μορφή των συστατικών και η υψηλή καθαρότητά τους συμβάλλουν στην ομαλή λειτουργία του νευρικού συστήματος και των επινεφριδίων. Βοηθά στην αντιμετώπιση του ψυχικού και σωματικού stress και στην βελτίωση της διάθεσης, της μνήμης και της γνωστικής και φυσικής απόδοσης, συμβάλλοντας στη διαχείριση των συμπτωμάτων της Εποχιακής Συναισθηματικής Διαταραχής.

Το omegazym® PLUS είναι συμπλήρωμα διατροφής ιχθυελαίου από ελεύθερες σαρδέλες και αντζούγιες ανοικτής θαλάσσης της Ανταρκτικής. Παρέχει υψηλής συγκέντρωσης ω3 λιπαρά οξέα (EPA & DHA), σε ποσοστό 85%. Τα συμπληρώματα διατροφής ωμεγα3 λιπαρών οξέων, έχει φανεί πως συμβάλλουν στη βελτίωση της καταθλιπτικής συμπεριφοράς. Η αποτελεσματικότητά τους έγκειται στο ότι τα ω3 μπορούν εύκολα να μεταφερθούν, μέσω της κυτταρικής μεμβράνης του εγκεφάλου, και να αλληλεπιδράσουν με μόρια του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη διάθεση. Παράλληλα έχουν αντιφλεγμονώδη δράση που μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Amsterdam, J. and Panossian, A., 2016. Rhodiola rosea L. as a putative botanical antidepressant. Phytomedicine, 23(7), pp.770-783.

ED, A., 2019. Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids Role in Depression. Novel Techniques in Nutrition & Food Science, 3(5).

Harvard Health. 2022. Omega-3 fatty acids for mood disorders – Harvard Health. [online] Available at: <https://www.health.harvard.edu/blog/omega-3-fatty-acids-for-mood-disorders-2018080314414> [Accessed 14 February 2022].

Larrieu, T. and Layé, S., 2018. Food for Mood: Relevance of Nutritional Omega-3 Fatty Acids for Depression and Anxiety. Frontiers in Physiology, 9.

National Institute of Mental Health (NIMH). 2021. Seasonal Affective Disorder. [online] Available at: <https://www.nimh.nih.gov/health/publications/seasonal-affective-disorder> [Accessed 25 November 2021]

Ross, S., 2014. Rhodiola rosea (SHR-5), Part 2. Holistic Nursing Practice, 28(3), pp.217-221.